10. Sınıf Meb Yayınları Biyoloji Sayfa 99 Alıştırmalar Cevaplarını yazımızın devamından okuyabilirsiniz.
ALIŞTIRMALAR
1. Yuvarlak tohum aleli (A) buruşuk tohum aleline (a) baskındır.
Yuvarlak tohumlu bir bezelye bitkisinin genotipinin heterozigot ya da homozigot olduğunu anlamak için yapılan uygulama ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a) Çaprazlanan bireylerin olası genotiplerini yazınız.
b) Olası çaprazlamaları gösteriniz ve sonuçları yorumlayınız.
Belirli bir karakteristik özellik bakımından anne ve babadan bireye gelen aleller canlı geni üzerinde birbirlerine baskınlık oluştururlar. Bu doğrultuda canlının genetik özellikleri belirlenir.
Yuvarlak tohum aleli A, buruşuk tohum aleli ise a şeklindedir.
Yuvarlak tohumlu bir bezelye A fenotibindedir. Bezelyenin AA şeklinde homozigot veya Aa şeklinde heterozigot olduğunu anlamak adına kontrol çaprazlama yapılır. Her iki durum için de çaprazlama yaparak sonuçları gözlemleyelim,
AA x aa
Aa, Aa, Aa, Aa – – > %100 yuvarlak tohumlu yavrular. Bu kapsamda ata canlının homozigot baskın olduğu bilinecektir.
Aa x aa
Aa, Aa, aa, aa – – > %50 yuvarlak, %50 buruşuk tohumlu yavrular. Bu kapsamda ata canlının heterozigot genotip özelliğinde olduğu söylenir.
2. Genotipi bilinmeyen baskın fenotipli erkek tavşan ile aynı karaktere ait homozigot çekinik genotipli dişi tavşanın çaprazlanması sonucu farklı zamanlarda 15 baskın fenotipli, 14 çekinik fenotipli yavrular oluşmuştur.
Bu durumu nasıl açıklarsınız?
Durumları tek tek değerlendirelim,
Ele aldığımız özellik renk genini kontrol eden A aleli olsun. Bu gen,
A şeklinde baskın,
a şeklinde çekinik özellik gösterir.
Baskın fenotip özelliğine sahip tavşan, A genini barındırmaktadır. Lakin AA olarak homozigot veya Aa olarak heterozigot özelliğinde olduğu bilinmemektedir.
Bir diğer tavşanın ise homozigot çekinik özellikte olduğu belirtilmiştir. Bu doğrultuda aa genlerini taşımaktadır.
Her iki tavşanın çaprazlanması sonucunda 15 baskın (A) fenotip özelliğine sahip, 14 çekinik (a) fenotip özelliğine sahip yavrular oluşmuştur.
Bu kapsamda önemli olan nokta ilk tavşanın sahip olduğu alel gendir. Ilk tavşanın gen özelliğinin heterozigot Aa olduğunu söyleyebiliriz. AA olarak homozigot olması durumunda yavruların her biri baskın fenotip göstermek durumundadır. Bu durumda ise çekinik fenotip özelliğinde yavrular bulunmaktadır.
3. ABCE fenotipli bireyin genotipinin anlaşılabilmesi için hangi genotipli bireyle çaprazlanması gerekir? Nedenini açıklayınız.
Kontrol çaprazlama, belirli bir gen bakımından baskın özellikte olan bireyin, genotip özelliğinin anlaşılması adına çekinik genotip özelliğindeki bir birey ile çaprazlanmasıdır. Bu doğrultuda bireyin genotip özelliğinin homozigot veya heterozigot olduğu anlaşılabilir.
ABCE fenotibine sahip birey her özellik bakımından baskın konumdaki genlere sahiptir. Bu genler,
AABBCCEE şeklinde olabileceği gibi,
AaBbCcEe şeklinde de olabilir.
Bu doğrultuda birçok seçenek bulunmaktadır. Bu bireyin genotip özelliğinin anlaşılması adına,
aabbccee
genotibine sahip bir birey ile çaprazlanması gerekmektedir. Yavru döller doğrultusunda bireyin genotip özelliği anlaşılabilir.
4. kmp fenotipli birey bu karakterler açısından hangi genotipe sahip bireylerin kontrol çaprazlanmasında kullanılabilir? Muhtemel genotiplerden dört tanesini yazınız.
Kontrol çaprazlama, belirli bir gen bakımından baskın özelliğe sahip kimselerin bu özelliği gösteren fenotip durumunun genotipte homozigot veya heterozigot olduğunun tahlilinin yapılmasını sağlayan yöntemdir. Bu doğrultuda çaprazlama yapılacak bireyin özellikleri homozigot çekinik durumda olmalıdır.
kmp fenotibine sahip bir birey, kkmmpp genotibine sahip özellikte olacaktır. Bu doğrultuda,
KKMMPP,
KkMMPP
KkMmPP
KkMmPp
KKMMPp
genotibine sahip bireylerin her birinin çaprazlaması kmp fenotibine sahip birey ile yapılabilir.