9. Sınıf Tuna Yayıncılık Tarih 6. Ünite Değerlendirme Sayfa 209, 210 Soruları ve Cevaplarını yazımızın devamından okuyabilirsiniz.
6. ÜNİTE DEĞERLENDİRME SORULARI
A. Aşağıdaki cümleleri kutucuklarda verilen kavramlardan uygun olanıyla tamamlayınız. Kavramlara uygun ekler getirebilirsiniz.
1. Karahanlı Devleti Bilge Kül Kadır Han tarafından kurulmuştur.
2. Yusuf Has HacipKutadgu Bilig adlı eserinde hükümdara öğütler verir.
3. Katvan Savaşı, 1141 yılında SelçuklularlaKarahitaylar arasında yapıldı.
4. Selçuklu atabeyliklerden biri de Azerbaycan’da kurulan İldenizliler Atabeyliği’dir.
5. Bâtınilerin Büyük Selçuklu topraklarındaki merkeziAlamut Kalesi’dir.
6. Ani Kalesi’ni fetheden Alparslan Abbasi halifesinden Ebü’l-feth unvanını aldı.
7. Büyük Selçuklu Devleti en geniş sınırlarına Sultan Melikşah Dönemi’nde ulaştı.
8. Büyük Selçuklu Devleti’nde sultanın ve sarayın korunmasından emir-i candar sorumludur.
B. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.
(D) 1. İtil Bulgarları Almuş Han Dönemi’nde İslamiyet’i kabul etmişlerdir.
(D) 2. Büyük Selçuklu Sultanı Sencer sultan-ı azam unvanıyla tarihe geçmiştir.
(Y) 3. Büyük Selçuklu Devleti’nde hükümdarların çocuklarına gulam denirdi.
(Y) 4. Divan-ı Hikmet, Ömer Hayyam tarafından yazılmış bir şiir kitabıdır.
(D) 5. Selçuklu mimarisinin en önemli eserlerinden olan Mescid-i Cuma İran’ın İsfahan şehrindedir.
(Y) 6. Büyük Selçuklu Devleti’nin kurucusu Selçuk Bey, Oğuzların Kızık boyundandır.
(D) 7. Büyük Selçuklu Devleti’nde hâzinenin gelir kaynaklarından biri de haraç vergisidir.
(Y) 8. Dandanakan Savaşı Gaznelilerin zaferiyle sonuçlanmıştır
(D) 9. Gazneli Mahmut sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır.
(D) 10. Karahanlılar Satuk Buğra Han Dönemi’nde İslamiyet’i kabul etmişlerdir.
C. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.
1. Türklerin İslamiyet’i kabulünü kolaylaştıran etkenler neler olmuştur?
Öncelikle bunu kolaylaştıran etkenlerden biri benzerliktir.Gök Türk inancı ve İslamiyet dininin benzerliklerini yazalım:
- İkisi de tek tanrılı.
- İkisinde de kurban kesilirdi.Ama Türklerde belli bir zaman yoktur.
- İkisinde de ölümden sonra hayat(ahiret) inancı vardır.
- İkisinde de hırsızlık ve yalancılık kötü karşılanır.
- İkisinde de misafirperverlik önemlidir.
2. Malazgirt Zaferi’nin Türk tarihindeki yeri ve önemi nedir? Açıklayınız.
Türkler Anadolu kapılarını kendilerine açmıştır.
Anadolu’nun Türkleşme süreci başlamıştır. Türkiye tarihi başladı.
Bizans vergiye bağlanmıştır.
Türkler boylar halinde Anadolu’ya gelerek yerleşmeye başladılar.
Anadolu’da ilk Türk beylikleri kurulmaya başlamıştır.
Haçlı Seferleri’ne zemin hazırlanmıştır.
Selçuklu Devleti’nin İslâm dünyasındaki saygınlığı artmıştır.
3. Nizâmülmülk’e göre iyi bir hükümdarda bulunması gereken özellikler nelerdir?
Cevap: Bunların başında bilginlik gelmektedir. Bilgili olmayan hükümdar ve yöneticiler devlet işlerini beceremezler ve halk arasında huzursuzluk baş gösterir. Böylece iç karışıklıklar meydana gelir. Bilgisizliğin adaletsizliğe sebep olduğu ve adaletsiz bir yönetimden halkın hoşnut olmayacağı söylenmektedir. Bilgisizliğin, yönetimde olmaması gereken unsurları ortaya çıkaran temel sebep olduğu bilinmektedir. Acelecilik de bunlardan bir tanesidir. Aceleciliğin yapılan işlerin çabuk biteceği yerde daha da uzun sürmesine sebep olduğu
söylenmektedir. Açgözlülük bir hükümdarda ve yöneticilerde kesinlikle olmaması gereken bir özelliktir. Çünkü açgözlü insan cimri kişidir ve bu da halk arasında hoşnutsuzlukla karşılanır. Kadın da yönetimde olmaması gereken bir unsur olarak görülmektedir
4. Nizamiye Medreselerinin kuruluş amaçları nelerdir?
Nizamiye Medreseleri’nin kuruluş amaçları şu şekildedir:
Sünni alim yetiştirerek Şii alimlerle ilmi mücadele etmek amacıyla kurulmuştur.
Ülke için vatan, millet sevdalısı devlet memurları ve görevlileri yetiştirmek için kurulmuştur.
Din adamlarını yetiştirerek doğru dinin öğrenilmesini sağlamaktır.
Yoksul ve zeki talebelere yardım ederek kalkınmayı sağlamaktır.
Dini bilimlerin yanında pozitif bilimler okutarak bilim ve teknik kalkınmayı sağlamaktır.
İç ve dış istihbaratı kuracak sistem ve insan yetiştirmektir.
5. İkta sistemi nedir? Açıklayınız.
Cevap: İkta, özel mülkiyette olmayıp hükümdarın mülkü olan topraklara ait vergilerin veya daha genel anlamda gelirlerin, asker veya sivil erkâna, devlete hizmetlerinin karşılığı olarak, yani maaşlarına karşılık verilmesi olarak tanımlanır
6. Selçuklu Sultanı Sencer Dönemi’nde çıkan Oğuz isyanının nedenleri ve sonuçları nelerdir?
Cevap: Tarihte duyduğumuz Oğuz isyanı konusuna bakalım. Bilindiği gibi Büyük Selçuklu İmparatorluğu Oğuzların bir kolu tarafından kurulmuştu. Kendi içlerinden çıkmış bir grubun devlet kurduğunu gören Oğuzlar, büyük kitleler hâlinde bu devlet sınırlarına göç etmişler, özellikle Anadolu’nun Türkleşmesine çok önemli katkıda bulunmuşlardır. Oğuz isyanı, Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılmasında çok önemli bir etkiye sahiptir
7. Büyük Selçuklu Devleti hangi uygulamalarıyla Orta Asya Türk devlet geleneğini sürdürmüştür?
Cevap:Cenaze merasimleri ve gelenekler çok erken dönemlerden itibaren her toplumda farklı şekillerde yansımaları bulunan önemli ritüeller arasındadır. Tarih boyunca her toplumda görülen bu ritüeller Türk Devletlerinde de önemli bir konuma sahip olmuşlardır. Türklerin İslamiyet’ten önceki cenaze törenlerinin temelinde Şamanizm inancı yatmaktadır. İslamiyet’in kabulünden sonra da bunun etkisi devam etmiştir.
Ağıt yakmak, elbiseyi ters giymek ve eşyaların ters kullanılması, matem elbisesi giymek, saç baş yolmak, atkuyruğu kesmek ve bağlamak, ata mezarı ziyaretleri gibi ritüeller hükümdarlar ve halk tarafından da devam ettirilmiştir. Devlet yönetiminde ve de ordu sisteminde de eski geleneklere bağlı kalınan zamanlar olmuştur.
8. Türklerin İslam mimarisine getirdikleri yenilikler neler olmuştur?
Cevap:Anadolu’da Beylikler dönemi mimarisi, Türk mimari tarihinde özel bir önem taşır. Beylikler dönemi mimarisi, Selçuklu ile Osmanlı mimarileri arasında bir köprü oluşturmaktadır. Bu dönemde bir yandan Selçuklu özellikleri sürmüş, öte yandan Osmanlı mimarisinden de etkiler alınmıştır. Beylikler dönemi sanatı ayrıca, kısa bir zaman içinde imparatorluk sanatına yükselmiş olan Osmanlı mimarisinin oluşumuna da katkıda bulunmuştur. Beylikler döneminden kalan mimari yapıtlar içinde Anadolu Türk mimarisinde tek örnek olarak bilinen birkaç yapının bulunması, bu çağın önemini daha da arttırmaktadır.
9. Atabetü’l-Hakayık adlı eserin konusu hakkında bilgi veriniz.
Cevap:Atabetü’l-Hakayık (Günümüz Türkçesiyle: Gerçeklerin Eşiği), Edip Ahmet Yükneki’nin, Karahanlı beylerinden Muhammed Dâd Sipehsalar’a hediye ettiği, hadis ve Arapça beyitlere dayanarak yazdığı şiirlerle, ahlaklı insan olmanın yollarını, ahlak ilkelerini açıklamış, çeşitli ahlakî öğütlerde bulunmuş,
D. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.
1. 1048 yılında Selçukluların Bizans ve Gürcü kuvvetine karşı yaptığı savaşı hangidir?
A) Pasinler B) Malazgirt C) Serahs D) Dandanakan E) Talas
Cevap: A
2. Aşağıdakilerden hangisi Gazneli Devleti ile ilgili doğru bir bilgi değildir?
A) Afganistan topraklarında ortaya çıkmıştır. B) Dandanakan Savaşı’nı yapmıştır. C) Kurucusu Alp Tigin’dir. D) İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devletidir. E) 1187 yılında Gurlular tarafından yıkılmıştır
Cevap: D
I. Selçuklulara karşı mücadele ettiler. II. Türk tarihindeki ilk kervansarayları kur- dular. III. Resmî dil olarak Türkçeyi kullandılar. IV. Hükümdarlarına “han” unvanı verdiler
3.Yukarıda verilen Karahanlılara ait özelliklerden hangisi veya hangilerinin bu devletin millî karakterini öne çıkardığı söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) III ve IV D) I, II ve III E) I, III ve IV
Cevap: C
4 Aşağıdaki İslam devletlerinin hangisinde sultan, dinî bakımından halifeye, halife de siyasi bakımından sultana bağlı kalmıştır?
A) II. Kök Türkler B) Karahanlılar C) Fâtımiler D) Büyük Selçuklular E) Uygurlar
Cevap: D
5. Karahanlılarda “arslan han” unvanlı büyük hükümdar ülkenin doğusunu yönetirken “buğra han” unvanıyla diğer bir hanedan üyesi de onun hâkimiyeti altında batı kanadın, idare etmiştir
Buna göre Karahanlılarla ilgili olarak;
I. İslamiyet’i kabul etmişlerdir,
II. İkili yönetim anlayışını sürdürmüşlerdir,
III. Güçlü devletlerle komşu olmuşlardır
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
Cevap: B
6.
Gazneli Mahmut’un Hindistan’da İslami- yet’in yayılmasını sağlaması
Tuğrul Bey’in Şiî Büveyhoğullarının baskı- sından Abbasi halifesini kurtarması
Selçuklu Sultanı Sencer’in Bâtınilere karşı mücadele etmesi
Bu bilgilere göre;
I. Türkler, İslam dünyasındaki ayrılıklara son vermişlerdir,
II. Türkler, İslamiyet’in yeni ülkelere yayılma-sını sağlamışlardır,
III. Türkler, İslamiyet’in koruyuculuğunu üstlenmişlerdir
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
Cevap: E